Η σημασία του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στον καρκίνο του προστάτη και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις.

Συντάκτης: Αλέξανδρος Γιατζίδης,M.D., medlabnews.gr

Μια από τις πιοσημαντικές προόδους στην διάγνωση και αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη(Κ.Π.) είναι η ανακάλυψη του PSA. Το PSA ανακαλύφθηκε στον προστατικό ιστό το1970 (Ablin et al) , στο προστατικό υγρό το 1971 (Hara et al ) και μετρήθηκεστο πλάσμα το 1980 ( Kuriyama et al 1980). Από το 1988 χρησιμοποιείται ευρέωςσαν δείκτης του καρκίνου του προστάτη (Stamey et al 1987, Oesterling et al1988).

Το ειδικόπροστατικό αντιγόνο (PSA,  Prostate-Specific Antigen) είναι μια γλυκοπρωτείνη, που ανευρίσκεται αποκλειστικάστα επιθηλιακά κύτταρα του προστάτη και σε μικρές ποσότητες στις σπερματοδόχεςκύστεις, στους αδένες του Skene στη γυναίκα και στην ουρήθρα.

Μια μικρή ποσότητα εισέρχεται στην κυκλοφορία και κυκλοφορεί σανελεύθερο(free) ή σαν συνδεδεμένο(comlexed). Το σύνολο αυτών των δύο αποτελεί τοσυνολικό (total) PSA.

Η κύριαλειτουργία του είναι η υγροποίηση του σπέρματος κατά την εκσπερμάτιση .

ΤοPSA παράγεται από τα κύτταρα του προστάτη και εκκρίνεται φυσιολογικά δια τωνπροστατικών πόρων στο σπερματικό υγρό όπου βρίσκεται σε μεγάλες συγκεντρώσεις.Ελάχιστη ποσότητα του PSA εισβάλλει και στην κυκλοφορία του αίματος, σεπαθολογικές συνθήκες τα επίπεδα του PSA αυξάνουν με αποτέλεσμα μεγαλύτερεςποσότητες να εισβάλουν στο αίμα και έτσι να ανιχνεύεται η αύξηση αυτή στο αίμα.

Το PSA στο αίμα είναι ελεύθερο ή συνδεδεμένο με άλλες πρωτεΐνες. Έτσι μετην εξέταση αίματος μπορούμε να υπολογίσουμε και την τιμή τουελεύθερου  PSA (FREE PSA) στο αίμα και την τιμή τουολικού  PSA.

 Οι δύοαυτές μορφές του PSA δηλαδή το ελεύθερο και τοολικό PSA είναι και αυτές που χρησιμοποιούνται  συχνότερα σήμερα για την εκτίμηση των πιθανών παθήσεων τουπροστάτη , εκτιμώντας τις τιμές αυτές ανεξάρτητα και σε συνδυασμό .

Το PSA χρησιμοποιείταικυρίως για την πιθανή ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη σε πρώιμα στάδια,έτσι ώστε, να πετύχουμε την καλύτερη θεραπεία για τον ασθενή .

Το PSA όμωςδεν αυξάνει μόνο στον καρκίνο του προστάτη αλλά και σε άλλες παθολογικές και μηκαταστάσεις . Επίσης χρησιμοποιείται από τους ουρολόγους για τηνπαρακολούθηση της θεραπείας του καρκίνου του προστάτη .

Η τιμή του PSA μπορεί να αυξηθεί εκτός από τον καρκίνο και στηνυπερτροφία του προστάτη, τιμή η οποία είναι συχνά εξαρτώμενη και με την ηλικίατου ασθενούς. Έτσι έχουν μελετηθεί και αναφερθεί διάφορες τιμές αναφοράς τωντιμών του PSA σε σχέση με την ηλικία, ώστε να μπορεί να γίνει μίακαλύτερη αξιολόγηση των πιθανοτήτων εμφάνισης καρκίνου του προστάτη από την μίακαι για την αποφυγή άσκοπων βιοψιών του προστάτη στα πλαίσια διερεύνησηςπιθανού καρκινώματος σε αυτόν από την άλλη.

Ο χρόνος ημίσειας ζωής του PSA είναι 2-3 ημέρες.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ

ΦΥΣ.ΤΙΜΗ: 0-4 ngml.

AΥΞΗΣΗ ΣΕ:Παρουσία νόσου στον προστάτη, βιοψία, διορθικό υπερηχογράφημα. Η δακτυλικήμπορεί να αυξήσει την τιμή του PSA αλλά δεν είναι κλινικά σημαντική

ΜΕΙΩΣΗ ΣΕ:Εκσπερμάτιση, φιναστερίδη, προστατεκτομή.

O Oesterling το1993 μελέτησε ένα μεγάλο αριθμό ατόμων χωρίς καρκίνο του προστάτη και καθόρισετις φυσιολογικές τιμές ανάλογα με την ηλικία.

Γενικά ταεπίπεδα του PSA αυξάνουν κατά 0,04ngml το χρόνο ή κατά 3,2% το χρόνο για έναάτομο ηλικίας 60 ετών.

40-50 = 0- 2,5

50-60 = ως 3,5

60-70 = ως 4,5

70-80 = ως 6,5

ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ PSA ΠΑΡΑΤΗΡΕΙΤΑΙ ΣΕ :

•   ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

•   ΚΑΛΟΗΘΗΣ ΥΠΕΡΠΛΑΣΙΑ

•   ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ

•   ΕΜΦΡΑΚΤΟ

•   ΒΙΟΨΙΑΠΡΟΣΤΑΤΗ                                           

•   ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ ΕΡΕΘΙΣΜΟΙ 

Μία τιμή μεγαλύτερη του 4 ng/ml φαίνεται να είναι το κατώφλι πάνω από τοοποίο θα ζητηθεί να γίνει βιοψία αν και η ειδικότητα της εξέτασης είναι αρκετάχαμηλή για τιμές μικρότερες των 10 ng/ml.Το γεγονός ότι ένα ποσοστό 25%-40%ανδρών με τιμές PSA 4-10 ng/ml θα έχουν καρκίνο του προστάτη σημαίνει αυτόματαότι το 60%-70% των ανδρών με τιμές PSA 4-10 ng/ml θα υποβληθούν σε βιοψία πουδεν είναι απαραίτητη. Από την άλλη όμως, όταν συγκρίθηκαν άνδρες με τιμές PSAΕπίπεδα του PSA πάνω από10ng/ml θέτουν μόνο την υποψία για καρκίνο του προστάτη , με ένα ποσοστόανίχνευσης πάνω από 30%. Αν υπάρχει και μια μη φυσιολογική δακτυλική εξέταση, ηυποψία γίνεται ακόμη ισχυρότερη. Τονίζεται ότι μια φυσιολογική τιμή PSA δενπρέπει να εφησυχάζει τον εξεταζόμενο.

Σύμφωνα με ταπαραπάνω διαπιστώνεται ότι το PSA δεν είναι ένας απόλυτος καρκινικόςδείκτης και η αξιολόγηση του ως τέτοιου είναι συνδυασμός των διάφορων μορφώντου , του ιστορικού και της κλινικής εξέτασης του ασθενούς .

Το PSA δενμπορεί να αποτελέσει τη μοναδική εξέταση για την εκτίμηση της παθολογίας τουπροστάτη , πρέπει πάντα να γίνεται δακτυλική εξέταση  και διορθικόυπερηχογράφημα του προστάτη για να εκτιμηθεί η πιθανότητα ύπαρξης καρκινώματοςή όχι  .

Έτσιο λόγος του ελεύθερου προς το  ολικό PSA σήμερα είναι έναςδείκτης αν και όχι απόλυτος ,ο οποίος σε συνδυασμό με την τιμή τουολικού PSA μπορεί να μας δώσει σημαντικές πληροφορίες για τηνπιθανότητα καρκινώματος ή μη στον προστάτη και την αποφυγή άσκοπων βιοψιών.  

Επίσηςέχει σημαντικό ρόλο στην  πρώιμη διάγνωση περιπτώσεων καρκίνου ως καιμια  δεκαετία πριν από την κλινική διάγνωση. Για παράδειγμα 8-10χρόνια πριν την διάγνωση, τα επίπεδα του PSA δεν διαφέρουν μεταξύ καλοήθειαςκαι καρκίνου, ο λόγος όμως  fPSA / fPSA μειώνεται σημαντικά στιςπεριπτώσεις κακοήθειας.

Σύμφωναμε τα παραπάνω έχουν καθοριστεί διάφορες τιμές του ολικού και του της % λόγουτου ελεύθερου προς το ολικό PSA που μας δίνουν την δυνατότητα νααξιολογήσουμε καλύτερα ασθενείς οι οποίοι έχουν αυξημένο κυρίωςολικό PSA .

•  Σε τιμές PSA4-10 ng/ml το όριο του λόγου fPSA/ fPSA πρέπει να είναι υψηλό γύρω στο 0,24 γιανα αποφευχθούν αρνητικές

•  Σε τιμές fPSA3-4 ng/ml το όριο του λόγου fPSA/ fPSA πρέπει να μεγαλύτερο του 0,19 .

Εκτός του ολικόκαι το ελεύθερο PSA σημαντικό ρόλο έχουν και άλλοι παράμετροι του PSA όπως ορυθμός αύξησης του PSA και ο λόγος του ολικού PSA προς το μέγεθος του προστάτηέπειτα από διορθικό υπέρηχο για την εκτίμηση της πιθανότητας κακοήθειας τουπροστάτη και για την παρακολούθηση μετά από θεραπεία για τον καρκίνο τουπροστάτη .

Όλα τα παραπάνω δείχνουν την αξία που έχει το PSA μέχρι σήμερα για τηνεκτίμηση του προστάτη , για τον λόγο αυτό συστήνεται στην Αμερική να γίνεταιεξέταση του PSA από την ηλικία των 40 ετών και κάθε χρόνο και στην Ευρώπη απότην ηλικία των 49 ετών και κάθε χρόνο μαζί με κλινική και υπερηχογραφικήεξέταση του προστάτη.

Διαβάστε επίσης:

Ο καρκίνος τουπροστάτη είναι η αιτία για τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων μετά του πνεύμονα.Ευρωπαϊκή ημέρα κατά του Καρκίνου του Προστάτη

12:28 π.μ.