Πολύ συχνά δεχόμαστε απορίες πελατών μας, ιατρών και ασθενών, ιδίως όταν προκύπτει νομικό θέμα, σχετικά με το τι είναι επί της ουσίας το ιατρικό αρχείο ή, με άλλα λόγια, ο ιατρικός φάκελος.
Αρκετοί μάλιστα αντιμετωπίζουν προβλήματα, όταν αναζητούν τον ιατρικό τους φάκελο από το νοσοκομείο ή την κλινική της νοσηλείας τους (άρνηση, δικαιολογίες ότι ο φάκελος χάθηκε κλπ).
Έτσι, κρίναμε σκόπιμο, μέσα από μια σειρά ερωτήσεων-απαντήσεων που δημιουργήσαμε, να δώσουμε την ακριβή νομική εικόνα του ιατρικού φακέλου, και να επισημάνουμε πόσο κρίσιμος είναι τόσο για τον ιατρό όσο και για τον ασθενή:
1. Τι είναι το ιατρικό αρχείο;
Ιατρικό αρχείο ή ιατρικός φάκελος είναι το σύνολο των εγγράφων που περιέχουν την εικόνα της πορείας της υγείας ενός ασθενούς.
2. Το ιατρικό αρχείο περιέχει στοιχεία. Ποια είναι η φύση τους;
Τα στοιχεία που περιέχονται στο ιατρικό αρχείο είναι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
3. Ποια είναι η έννοια των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων;
Ευαίσθητα χαρακτηρίζονται τα προσωπικά δεδομένα ενός ατόμου που αναφέρονται στη φυλετική ή εθνική του προέλευση, στα πολιτικά του φρονήματα, στις θρησκευτικές ή φιλοσοφικές του πεποιθήσεις, στη συμμετοχή του σε συνδικαλιστική οργάνωση, στην κοινωνική του πρόνοια, στην ερωτική του ζωή, τις ποινικές διώξεις και καταδίκες του, και την ΥΓΕΙΑ του. Τα ευαίσθητα δεδομένα προστατεύονται από τον νόμο με αυστηρότερες ρυθμίσεις από ότι τα απλά προσωπικά δεδομένα.
4. Ακούμε και διαβάζουμε συχνά την έκφραση "επεξεργασία προσωπικών δεδομένων". Τι σημαίνει;
Είναι κάθε εργασία που πραγματοποιείται σε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, όπως: συλλογή, καταχώριση, οργάνωση, διατήρηση, αποθήκευση, τροποποίηση, εξαγωγή, χρήση, διαβίβαση, διάδοση, συσχέτιση ή συνδυασμός, διασύνδεση, δέσμευση, διαγραφή, καταστροφή.
Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα που τηρεί και επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα ονομάζεται υπεύθυνος επεξεργασίας.
Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα που επεξεργάζεται δεδομένα για λογαριασμό κάποιου υπεύθυνου επεξεργασίας ονομάζεται εκτελών την επεξεργασία.
5. Για τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα επιτρέπεται η επεξεργασία;
Ναι, αλλά κάτω από πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, πολύ αυστηρότερες σε σχέση με την επεξεργασία των απλών προσωπικών δεδομένων.
6. Για τα δεδομένα του ιατρικού φακέλου τι ισχύει;
Ο ιατρικός φάκελος, σύμφωνα με τα παραπάνω, αποτελεί ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο, αφού αναφέρεται στην υγεία ενός προσώπου. Επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση, η συλλογή και επεξεργασία τους, εφόσον: α) εκτελείται από πρόσωπο που ασχολείται κατ’ επάγγελμα με την παροχή υπηρεσιών υγείας και
β) είναι απαραίτητη για την ιατρική πρόληψη, διάγνωση, περίθαλψη ή διαχείριση υπηρεσιών υγείας.
Το πρόσωπο αυτό υπόκειται σε καθήκον εχεμύθειας.
7. Ποιό είναι αυτό το πρόσωπο;
0 ιατρός.
Στην έννοια του "ιατρού" περιλαμβάνονται όχι μόνο οι ιατροί ως φυσικά πρόσωπα, αλλά και νομικά πρόσωπα, όπως διαγνωστικά και ιατρικά κέντρα και νοσοκομεία, αλλά και το παραϊατρικό προσωπικό (νοσηλευτές κλπ).
8. Συνεπώς, υπάρχει υποχρέωση του ιατρού για τήρηση αρχείου;
Ναι. Ο ιατρός υποχρεούται να τηρεί ιατρικό αρχείο, σε μορφή ηλεκτρονική ή μη, το οποίο περιέχει δεδομένα που συνδέονται με την ασθένεια ή την υγεία των ασθενών του.
9. Τι πρέπει να περιέχει το ιατρικό αρχείο;
Το ονοματεπώνυμο, το πατρώνυμο, το φύλο, την ηλικία, το επάγγελμα, τη διεύθυνση του ασθενή, τις ημερομηνίες της επίσκεψης, καθώς και κάθε άλλο ουσιώδες στοιχείο που συνδέεται με την παροχή φροντίδας στον ασθενή, όπως, ενδεικτικά και ανάλογα με την ειδικότητα, τα ενοχλήματα της υγείας του και το λόγο της επίσκεψης, την πρωτογενή και δευτερογενή διάγνωση ή την αγωγή που ακολουθήθηκε καθώς και τα αποτελέσματα όλων των κλινικών και παρακλινικών εξετάσεων.
10. Για πόσο χρονικό διάστημα είναι υποχρεωμένος ο ιατρός να διατηρεί το αρχείο;
α) στα ιδιωτικά ιατρεία και τις λοιπές μονάδες πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας του ιδιωτικού τομέα, για μία δεκαετία από την τελευταία επίσκεψη του ασθενή και
β) σε κάθε άλλη περίπτωση, για μία εικοσαετία από την τελευταία επίσκεψη του ασθενή.
11. Μερικές φορές βλέπουμε στον ιατρικό μας φάκελο κρίσεις και σχόλια από τον ιατρό. Επιτρέπεται αυτό;
Στα ιατρικά αρχεία δεν πρέπει να αναγράφονται κρίσεις ή σχολιασμοί για τους ασθενείς, παρά μόνον εάν αφορούν στην ασθένεια τους.
Οι υπόλοιποι σχολιασμοί αποτελούν παράνομη προσβολή της ηθικής και σε ορισμένες περιπτώσεις της ψυχικής υπόστασης του προσώπου και γεννούν νομικές αξιώσεις, που φτάνουν ακόμα και σε μηνύσεις για εξύβριση, δυσφήμηση, προσβολή μνήμης νεκρού και αγωγές για αποζημιώσεις και αποκατάσταση ηθικής βλάβης.
12. Ποιά τα δικαιώματα του ασθενή, ως προς το ιατρικό του αρχείο;
Ο ασθενής έχει απεριόριστο δικαίωμα πρόσβασης στα ιατρικά του αρχεία, καθώς και λήψης αντιγράφων ολοκλήρου του φακέλου του.
13. Σε περίπτωση θανάτου του ασθενή, ποιοί έχουν δικαίωμα πρόσβασης στον ιατρικό του φάκελο;
Μετά το θάνατο του ασθενή, το δικαίωμα πρόσβασης ασκούν οι κληρονόμοι του, εφόσον είναι συγγενείς μέχρι τετάρτου βαθμού.
14. Τρίτοι, εκτός του ασθενή και των κληρονόμων του, έχουν δικαίωμα πρόσβασης;
Δεν επιτρέπεται σε κανένα τρίτο η πρόσβαση στα ιατρικά αρχεία του ασθενή.
Κατ’ εξαίρεσιν όμως, επιτρέπεται η πρόσβαση:
α) στις δικαστικές και εισαγγελικές αρχές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, αυτεπάγγελτα ή μετά από αίτηση τρίτου που επικαλείται έννομο συμφέρον και σύμφωνα με τις νόμιμες διαδικασίες,
β) σε άλλα όργανα της Ελληνικής Πολιτείας, που με βάση τις καταστατικές τους διατάξεις έχουν τέτοιο δικαίωμα και αρμοδιότητα.
γ) τρίτος, πέραν των ανωτέρω προσώπων που αναφέραμε στην ερώτηση 13, μπορεί, εφόσον έχει έννομο συμφέρον, με αίτηση που υποβάλλει προς τον αρμόδιο εισαγγελέα, να ζητήσει να του χορηγηθούν στοιχεία από τον φάκελο του ασθενή.
Στην περίπτωση αυτή, ο Εισαγγελέας, εφόσον κρίνει ότι ο αιτών έχει νόμιμο συμφέρον, διαβιβάζει τη σχετική αίτηση στο νοσηλευτικό ίδρυμα με τη σημείωση ότι αυτό, υποχρεούται, πριν τη χορήγηση οιονδήποτε στοιχείων, να ζητήσει την άδεια της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (επειδή, όπως προαναφέραμε, τα στοιχεία του φακέλου αποτελούν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα).
15. Αν ο ασθενής είναι άτομο με ψυχική διαταραχή και ο ιατρός του αντιτίθεται στην χορήγηση στοιχείων από τον ιατρικό του φάκελο, τι γίνεται;
Ο,τι αναλύσαμε πιο πάνω, ισχύουν ακριβώς και για τους ασθενείς-άτομα με ψυχικές διαταραχές, ακόμα και αν ο υπεύθυνος ψυχίατρος τους εκτιμά ότι, η χορήγηση των στοιχείων αυτών μπορεί να οδηγήσει στη διατάραξη της ψυχικής υπόστασης του ασθενή τους.
Τα στοιχεία του φακέλου χορηγούνται.
16. Οι νόμιμοι αντιπρόσωποι του ασθενή, έχουν δικαίωμα πρόσβασης στον ιατρικό του φάκελο;
Ναι. Νόμιμοι αντιπρόσωποι θεωρούνται ο γονέας, ο ασκών τη γονική μέριμνα, ο δικαστικός συμπαραστάτης (ακόμα και ο προσωρινός) και ο πληρεξούσιος δικηγόρος.
17. Νομικά, πώς κατοχυρώνονται τα δικαιώματα πληροφόρησης, ενημέρωσης και πρόσβασης στον ιατρικό φάκελο;
Είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα του ασθενή να μπορεί να πληροφορείται όλα τα στοιχεία του ιατρικού φακέλου του. Το δικαίωμα αυτό προκύπτει από:
✓ τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε.,
✓ την Ευρωπαϊκή Χάρτα για τα Δικαιώματα των Ασθενών και
✓ τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Πολιτικής με θέμα «Τα δικαιώματα του ασθενούς».
Άγγελος Λάμπρου – Αλεξάνδρα Καπλανέρη L.L.M
Δικηγόροι
Managing Partners της Δικηγορικής Εταιρείας LEX FORTIS Law Firm (www.lexfortis.gr) Σταδίου 7 Σύνταγμα, Αθήνα. 2103627968
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου