Τι είναι ο σπλήνας. Σε ποιες παθήσεις μεγαλώνει (σπληνομεγαλία); Τι προβλήματα μπορεί να δημιουργήσει η σπληνεκτομή;

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D., medlabnews.gr

Ο σπλήνας ή η σπλήνα είναι ένα μικρό σε μέγεθος όργανο που βρίσκεται αριστερά στην περιοχή της κοιλιάς, ακριβώς δίπλα από το στομάχι και πάνω από το παχύ έντερο. Ο σπλήνας αποτελεί τμήμα του λεμφικού συστήματος του οργανισμού.

Ποικίλλει σε μέγεθος και σχήμα από άνθρωπο σε άνθρωπο.  Η σπλήνα είναι περίπου στο μέγεθος της γροθιάς σας. Το συγκεκριμένο όργανο βρίσκεται μέσα στον θώρακα, επάνω και αριστερά από την κοιλιά, κοντά στην πλάτη. Έτσι δεν μπορούμε να τον αισθανθούμε εύκολα με την ψηλάφηση, εκτός κι αν έχει διογκωθεί σημαντικά.  Ανατομικά ο σπλήνας βρίσκεται στο αριστερό υποχόνδριο, μπροστά από την 10η πλευρά (μεταξύ 9ης και 11ης πλευράς) παρουσιάζει δε δύο επιφάνειες: Μία άνω κυρτή, που γειτνιάζει με το διάφραγμα (διαφραγματική) και μία κάτω κοίλη, που ονομάζεται σπλαχνική και γειτνιάζει με το στομάχι, την ουρά του παγκρέατος, την αριστερή κολική καμπή και τον αριστερό νεφρό. Καλύπτεται δε από έναν υμένα, την κάψα του σπληνός, η οποία φέρει και την αισθητική νεύρωση του οργάνου.

Ο σπλήνας είναι ένα όργανο της κοιλίας που ανήκει στο αμυντικό / αιμοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Είναι ένα σημαντικό μέρος του λεμφικού συστήματος και λειτουργεί ως «ασπίδα» απέναντι στις μολύνσεις. Ο σπλήνας λειτουργεί ως “φίλτρο» στο σώμα μας. Από εκεί περνά το αίμα και ανακυκλώνονται τα παλαιά ερυθρά αιμοσφαίρια και εκεί αποθηκεύονται αιμοπετάλια και λευκά αιμοσφαίρια. Ο σπλήνας φιλτράρει, συγκεντρώνει και καταστρέφει τα γερασμένα και αλλοιωμένα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος που διέρχεται δια μέσου της. Επιτελεί έτσι ένα σημαντικό έργο κάθαρσης του αίματος. Επίσης, ο σπλήνας βοηθά τον οργανισμό να αντιμετωπίσει ορισμένα είδη βακτηρίων που προκαλούν πνευμονία και μηνιγγίτιδα. Η σπλήνα συμβάλλει στην άμυνα του οργανισμού διότι παράγει λεμφοκύτταρα. Τα λεμφοκύτταρα είναι ομάδα λευκών αιμοσφαιρίων και έχουν καθοριστικό ρόλο στην προστασία του οργανισμού από μικρόβια που εισβάλλουν και τον απειλούν.

Στη σπλήνα υπάρχει συνεχώς μεγάλη ποσότητα αίματος και αιμοπεταλίων τα οποία έχουν καθοριστικό ρόλο για τη δημιουργία θρόμβων που σταματούν αιμορραγικά φαινόμενα. 

Τα άτομα που ζουν χωρίς σπλήνα είναι περισσότερο ευάλωτα σε μολύνσεις και κινδυνεύουν περισσότερο από μικρόβια όπως ο πνευμονιόκοκκος, ο μηνιγγιτιδόκοκκος και ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας. Για αυτό πρέπει να λαμβάνουν εμβόλια κατά των μικροβίων αυτών και να παίρνουν προληπτικά αντιβιοτικά όπως η πενικιλίνη για όλη τους τη ζωή. 

Πόνος στον σπλήνα

Ο πόνος του σπλήνα εμφανίζεται ιδιαίτερα σπάνια, σε περιπτώσεις οξείας τραυματικής ρήξης ή σε περιπτώσεις φλεγμονής του γειτονικού περιτοναίου από λοιμώξεις ή έμφρακτα, καταστάσεις που σίγουρα δεν σχετίζονται με την άσκηση. Ο πόνος στον σπλήνα προκαλείται, όταν για τους παραπάνω λόγους ερεθιστεί η «κάψα» του σπλήνα, ένας υμένας που περιβάλλει το όργανο και φέρει παράλληλα και την αισθητική νεύρωση του οργάνου. Ως πόνος στον σπλήνα μπορεί να εκληφθεί άλγος σε οποιοδήποτε άλλο όργανο της περιοχής. Γι αυτό πρέπει να αναφέρεται ως πόνος στο αριστερό υποχόνδριο, μέχρι να εντοπιστεί το όργανο από το οποίο προέρχεται.

Υπάρχουν διάφορες ασθένειες που μπορεί να προκαλέσουν πρήξιμο στο σπλήνα και να την κάνουν να αυξηθεί αρκετά σε μέγεθος.

Η διόγκωση του σπλήνα ονομάζεται σπληνομεγαλία. Οι επιπλοκές που δυνατόν να προκαλεί η σπληνομεγαλία

Όταν η σπλήνα μεγαλώνει σε μέγεθος, οι λειτουργικές της ικανότητες επηρεάζονται. Ανάλογα με την αιτία που προκαλεί τη σπληνομεγαλία προκαλούνται παροδικές ή μόνιμες διαφοροποιήσεις των ιδιοτήτων της σπλήνας με επιπτώσεις στον ασθενή.

Στις συχνότερες επιπλοκές της σπληνομεγαλίας περιλαμβάνονται η αναιμία, η θρομβοπενία και ο κίνδυνος μολύνσεων. Επιπρόσθετα σε ασθενείς με μεγάλη σπλήνα καραδοκεί πάντοτε ο κίνδυνος ρήξης του οργάνου που μπορεί να συμβεί σε διάφορα είδη ατυχημάτων, οδικά, πτώσης, πρόσκρουσης κατά τη διάρκεια σπορ επαφής και άλλα.

Οι αιτίες που μπορεί να έχετε πρόβλημα στη σπλήνα (διόγκωση) είναι:

Λοιμώξεις.  Είναι οι συχνότερες αιτίες που προκαλούν αύξηση του μεγέθους της σπλήνας.

-Ιογενείς λοιμώξεις, όπως η μονοπυρήνωση

-Παρασιτικές λοιμώξεις, όπως η τοξοπλάσμωση

-Βακτηριακές λοιμώξεις, όπως η ενδοκαρδίτιδα (λοίμωξη των βαλβίδων της καρδιάς σας)

-Οι παρασιτικές μολύνσεις όπως το κάλα αζάρ (λεϊσμανίαση), η μαλάρια

Αναιμία. Οι διάφορες μορφές συγγενών ή επίκτητων αναιμιών είναι επίσης κοινές αιτίες σπληνομεγαλίας

-Αιμολυτικές αναιμίες όπως η συγγενής σφαιροκυττάρωση, η δρεπανοκυττάρωση

-Αυτοάνοσες αιμολυτικές αναιμίες

Κίρρωση του ήπατος

Καρκίνος. Διάφορες μορφές καρκίνου προκαλούν αύξηση του μεγέθους του σπλήνα

-Λευχαιμία. Μια μορφή καρκίνου στην οποία τα λευκά αιμοσφαίρια επιτίθενται στα φυσιολογικά κύτταρα του αίματος. Οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, οξεία μη λεμφοβλαστική λευχαιμία (μυελοβλαστική)

-Λέμφωμα. Ένας καρκίνος του λεμφικού ιστού, όπως τα Λεμφώματα τύπου Hodgkin's και μη Hodgkin's

Άλλες αιτίες της διογκωμένης σπλήνας περιλαμβάνουν:

-Φλεγμονώδεις ασθένειες όπως η σαρκοείδωση και η ρευματοειδής αρθρίτιδα

-Τραύμα, όπως ένας τραυματισμός κατά τη διάρκεια σπορ/αθλημάτων επαφής

-Καρκίνος που έχει κάνει μετάσταση στο σπλήνα

-Κύστη η οποία έχει γεμίσει με μη καρκινικό υγρό

-Ένα μεγάλο απόστημα. Πρόκειται για κοιλότητα γεμάτη με πύον που προκαλείται συνήθως από βακτηριακή λοίμωξη

-Μεταβολικές παθήσεις όπως η νόσος του Gaucher, η αμυλοείδωση, ή ασθένειες αποθήκευσης γλυκογόνου

Η σπληνομεγαλία ανακαλύπτεται στις περισσότερες περιπτώσεις κατά την κλινική εξέταση του ασθενούς από το γιατρό. Συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα στον ασθενή. Ωστόσο η αύξηση του μεγέθους του οργάνου και άλλες αλλοιώσεις που τη συνοδεύουν μπορεί να είναι αιτία των ακόλουθων ενοχλήσεων στους ασθενείς:

Συμπτώματα που δείχνουν ότι έχετε πρόβλημα στη σπλήνα

-Δεν μπορείτε να φάτε ένα μεγάλο γεύμα. 

-Αίσθημα πληρότητας της κοιλιάς λόγω πίεσης που ασκείται στο στομάχι με αύξηση του μεγέθους της σπλήνας που μπορεί να φαίνεται με γυμνό μάτι

-Αίσθημα δυσφορίας ή πόνου στην πάνω αριστερή πλευρά της κοιλιάς. Αυτός ο πόνος μπορεί να «εξαπλωθεί» στον αριστερό σας ώμο.

Αν έχετε πόνο που είναι σοβαρός ή χειροτερεύει όταν παίρνετε μια βαθιά ανάσα, επικοινωνήστε άμεσα με τον γιατρό σας.

Εάν έχετε διογκωμένη σπλήνα, μπορεί να εκδηλώσετε και άλλα συμπτώματα. Αυτά σχετίζονται με την εκάστοτε υποκείμενη νόσο, η οποία έχει προκαλέσει τη δυσλειτουργία της σπλήνας. 

Τέτοια συμπτώματα μπορεί να είναι:

-Κούραση

-Απώλεια βάρους

-Συχνές λοιμώξεις

-Εύκολη αιμορραγία

-Ίκτερος

-Αναιμία

Η ύπαρξη σπληνομεγαλίας σε όλες τις ηλικίες επιβάλλει την πλήρη διαγνωστική διερεύνηση του ασθενούς διότι οι αιτίες που την προκαλούν και ο βαθμός σοβαρότητας που τη συνοδεύει δημιουργούν ανησυχίες και ερωτήματα που απαιτούν απαντήσεις. 

Επιπλέον η διακρίβωση της αιτίας της σπληνομεγαλίας είναι ο μόνος τρόπος για να ακολουθηθεί η ορθή αντιμετώπιση της.

Στους ασθενείς με σπληνομεγαλία είναι επίσης δυνατόν να υπάρχουν τα σημεία και συμπτώματα των ασθενειών που ευθύνονται για την αύξηση του μεγέθους της. Για παράδειγμα, σε ασθενή με λευχαιμία που προκαλεί σπληνομεγαλία είναι δυνατόν να συνυπάρχουν και λεμφαδένες αυξημένου μεγέθους. Σε ασθενή με κίρρωση του ήπατος δυνατόν να συνυπάρχει ίκτερος (κίτρινη χροιά του δέρματος)

Στους ασθενείς με σπληνομεγαλία είναι επίσης δυνατόν να υπάρχουν τα σημεία και συμπτώματα των ασθενειών που ευθύνονται για την αύξηση του μεγέθους της. Για παράδειγμα, σε ασθενή με λευχαιμία που προκαλεί σπληνομεγαλία είναι δυνατόν να συνυπάρχουν και λεμφαδένες αυξημένου μεγέθους. Σε ασθενή με κίρρωση του ήπατος δυνατόν να συνυπάρχει ίκτερος (κίτρινη χροιά του δέρματος)

Η θεραπεία για τη σπληνομεγαλία εξαρτάται από την αιτία που την έχει προκαλέσει.

Για παράδειγμα σε περίπτωση βακτηριδιακών ή παρασιτικών μολύνσεων, τα αντιβιοτικά και τα αντιπαρασιτικά φάρμακα, εξολοθρεύοντας το μολυσματικό παράγοντα επιτρέπουν την αποκατάσταση της σπλήνας. Σε περιπτώσεις καρκίνων, η χημειοθεραπεία οδηγεί στη μείωση του μεγέθους της σπλήνας στους περισσότερους ασθενείς.

Σε ορισμένες παθήσεις όπως για παράδειγμα σε σοβαρές μορφές της συγγενούς σφαιροκυττάρωσης, η αφαίρεση της σπλήνας επιβάλλεται διότι είναι ο μόνος τρόπος να επέλθει διόρθωση στα προβλήματα που δημιουργούνται.

Η αφαίρεση της σπλήνας μειώνει ουσιαστικά τις δυνατότητες άμυνας του οργανισμού εναντίον σοβαρών μολυσματικών παραγόντων. Στους ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε σπληνεκτομή, είναι απαραίτητο εκ των προτέρων να γίνονται εμβολιασμοί εναντίον του πνευμονιόκοκκου, του μηνιγγιτιδόκοκκου και του αιμόφιλου της ινφλουέντζας. Επίσης οι ασθενείς αυτοί δυνατόν να χρειάζεται να παίρνουν για όλη τους τη ζωή αντιβιοτικά όπως η πενικιλίνη.

Η σπληνεκτομή συστήνεται σε ορισμένες αιματολογικές παθήσεις, σε κάποιες μορφές καρκίνου, κύστεων ή όγκων και σε σοβαρές μολύνσεις του οργάνου.

Σε ασθενείς στους οποίους έγινε σπληνεκτομή, οι λειτουργίες της σπλήνας, αναλαμβάνονται από άλλα όργανα, όπως το συκώτι. Όμως η απουσία της σπλήνας, αυξάνει ουσιαστικά τον κίνδυνο σοβαρών μολύνσεων του ασθενούς, που μπορεί να θέσουν τη ζωή του σε κίνδυνο. Τα άτομα που ζουν χωρίς σπλήνα είναι περισσότερο ευάλωτα σε μολύνσεις και κινδυνεύουν περισσότερο από μικρόβια όπως ο πνευμονιόκοκκος, ο μηνιγγιτιδόκοκκος και ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας.  Για αυτό πρέπει να λαμβάνουν εμβόλια κατά των μικροβίων αυτών και να παίρνουν προληπτικά αντιβιοτικά όπως η πενικιλίνη για όλη τους τη ζωή.

Οι ασθενείς με σπληνεκτομή που κινδυνεύουν περισσότερο από μολύνσεις, είναι τα μικρά παιδιά και τα άτομα άλλων ηλικιών κατά τα πρώτα 2 χρόνια, μετά την αφαίρεση της σπλήνας.

Τα άτομα χωρίς σπλήνα χρειάζονται εμβόλια, που προστατεύουν από ορισμένα βακτήρια, τα οποία προκαλούν ιδιαίτερα επικίνδυνες γι’ αυτούς μολύνσεις:

1. Το εμβόλιο εναντίον του πνευμονιόκοκκο

2. Το εμβόλιο εναντίον του μηνιγγόκοκκου

3. Το εμβόλιο εναντίον του αιμόφιλου της ινφλουέντζας τύπου Β

4. Το εμβόλιο για τη γρίπη να γίνεται κάθε χρόνο

Επιπλέον οι ασθενείς που υποβλήθηκαν σε σπληνεκτομή, χρειάζεται να παίρνουν αντιβίωση. Τα παιδιά που δεν έχουν σπλήνα χρειάζεται να παίρνουν κάθε μέρα αντιβίωση. Συνήθως χορηγείται πενικιλίνη. Στους ενήλικες με σπληνεκτομή, συνήθως δεν χρειάζεται να παίρνουν κάθε μέρα αντιβιοτικά. Ωστόσο εάν παρουσιάσουν πυρετό, πρέπει να πάρουν αντιβιοτικά. Οι ασθενείς που υποβλήθηκαν σε σπληνεκτομή, πρέπει να έχουν πάνω τους συνεχώς κάτι, όπως μια ταυτότητα, ένα βραχιόλι ή άλλο αναγνωριστικό τύπου medic alert, για να γίνεται γνωστό σε οποιονδήποτε χρειαστεί να τους περιθάλψει, ότι δεν έχουν σπλήνα.

Συνοπτικά βλέπουμε ότι η σπληνομεγαλία είναι ένα σημαντικό κλινικό σημείο που απαιτεί διερεύνηση. Οι ασθένειες που είναι σε θέση να την προκαλούν είναι πάρα πολλές. Η εξακρίβωση της αιτίας που την προκαλεί είναι απαραίτητη για την χορήγηση της καταλληλότερης θεραπείας.

Διαβάστε επίσης

Πόνος στην κοιλιά. Τι μπορεί να σημαίνει;

12:51 π.μ.