Ζάλη, πονοκέφαλος, ναυτία, αστάθεια, σπασμοί μπορεί να οφείλονται σε όγκο – καρκίνο στον εγκέφαλο. Παράγοντες κινδύνου, συμπτώματα και θεραπευτική αντιμετώπιση

του Αλέξανδρου Γιατζίδη,  M.D., medlabnews.gr

Ο καρκίνος του εγκεφάλου εμφανίζεται όταν μέσα στον εγκέφαλο αναπτύσσονται ανώμαλα κύτταρα ανεξέλεγκτα. Ο εγκέφαλος αποτελεί τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος στο σώμα μας.

Ουσιαστικά πρόκειται για μάζες που αναπτύσσονται εντός της κρανιακής κοιλότητας και δρουν χωροκατακτητικά, πιέζοντας και παρεκτοπίζοντας τον παρακείμενο εγκέφαλο. Οι μάζες αυτές δημιουργούνται από τον ανεξέλεγκτο και ανώμαλο πολλαπλασιασμό εκείνων των κυττάρων από τα οποία προέρχονται και δρουν πιεστικά σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, ανάλογα με την εντόπισή τους. Οι όγκοι του εγκεφάλου διακρίνονται με βάση τη συμπεριφορά τους σε καλοήθεις και κακοήθεις και ανάλογα με την προέλευσή τους σε πρωτοπαθείς και δευτεροπαθείς ή μεταστατικούς. 

Οι πρωτογενείς εγκεφαλικοί όγκοι στα παιδιά εντοπίζονται συνήθως στο οπίσθιο κρανιακό βόθριο και στους ενήλικες συνήθως εντοπίζονται στα εμπρόσθια εγκεφαλικά ημισφαίρια, παρόλο που μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιοδήποτε μέρος του εγκεφάλου. 

Οι όγκοι στον εγκέφαλο μπορεί να είναι καλοήθεις ή κακοήθεις. Παίρνουν το όνομά τους από τα κύτταρα στα οποία πρωτοεμφανίζεται ο καρκίνος. Παράδειγμα καλοήθους όγκου στον εγκέφαλο είναι το μηνιγγίωμα.

Οι πιο συνηθισμένοι κακοήθεις όγκοι στον εγκέφαλο λέγονται γλοιώματα. Στους όγκους αυτούς περιλαμβάνονται το αστροκύτωμα, το πολύμορφο γλοιοβλάστωμα (GBM) και το ολιγοδενδρογλοίωμα.

Τα αίτια των περισσότερων όγκων του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού είναι άγνωστα, αλλά κάποιοι παράγοντες κινδύνου για κακοήθεις όγκους του εγκεφάλου είναι γνωστοί:

Οι ασθενείς που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στο κεφάλι ως θεραπεία για άλλον τύπο καρκίνου είναι πιθανόν να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης όγκων. Αυτό συμβαίνει συχνά σε άτομα που έχουν υποστεί ακτινοθεραπεία για παιδική λευχαιμία.

Είναι επίσης δυνατόν να έχουν κάποια γενετική προδιάθεση στην ανάπτυξη ενός όγκου.

Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν επαρκή επιστημονικά στοιχεία που να συνδέουν τη χρήση του κινητού τηλεφώνου με τους εγκεφαλικούς όγκους.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του εγκεφάλου; 

Παράγοντας κινδύνου είναι κάθε παράγοντας που συσχετίζεται με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κάποιας συγκεκριμένης πάθησης, π.χ. καρκίνου του εγκεφάλου. Υπάρχουν διάφοροι τύποι παραγόντων κινδύνου, ορισμένοι εκ των οποίων μπορούν να τροποποιηθούν ενώ άλλοι όχι.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η ύπαρξη ενός ή περισσότερων παραγόντων κινδύνου δεν σημαίνει ότι κάποιος θα προσβληθεί από καρκίνο του εγκεφάλου. Πολλοί άνθρωποι έχουν τουλάχιστον έναν παράγοντα κινδύνου αλλά δεν θα προσβληθούν ποτέ από καρκίνο του εγκεφάλου, ενώ άλλοι που ήδη πάσχουν από καρκίνο του εγκεφάλου μπορεί να μην έχουν γνωστούς παράγοντες κινδύνου. Ακόμη και αν κάποιος που πάσχει από καρκίνο του εγκεφάλου έχει έναν παράγοντα κινδύνου, συνήθως είναι δύσκολο να μάθουμε κατά πόσο ο παράγοντας αυτός συντέλεσε στην εμφάνιση της ασθένειας. Αν και οι αιτίες του καρκίνου του εγκεφάλου δεν είναι πλήρως κατανοητές, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που είναι συσχετισμένοι με τον κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται οι εξής: 

• προχωρημένη ηλικία

• οι γενετικοί παράγοντες-οικογενειακό ιστορικό, άτομα με συγγενείς πρώτου βαθμού που πάσχουν από όγκο του εγκεφάλου παρουσιάζουν αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου.

• περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η έκθεση σε ακτινοβολία, ή χημικά, κυρίως στον εργασιακό χώρο, ή  εφαρμογή ακτινοβολίας, ως θεραπευτικό μέσο

Οι εγκεφαλικοί όγκοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, σε πρωτογενείς και σε δευτερογενείς. 

Οι πρωτογενείς όγκοι εμφανίζονται από μόνοι τους, χωρίς να έχει γίνει μετάσταση από κάποιο άλλο μέρος του σώματος, ενώ οι δευτερογενείς όγκοι είναι μεταστάσεις καρκίνων από διαφορετικά όργανα του σώματος. 

Πρωτογενείς όγκοι: αναπτύσσονται από τον ανώμαλο πολλαπλασιασμό εγκεφαλικών κυττάρων. 

Όγκοι μπορούν να δημιουργηθούν από τα διάφορα είδη των εγκεφαλικών κυττάρων. Στα παιδιά οι περισσότεροι όγκοι είναι πρωτογενείς. 

Δευτερογενείς όγκοι: αναπτύσσονται από μεταστάσεις καρκίνου που προϋπάρχει σε άλλο σημείο του σώματος. Οι δευτερογενείς αυτοί όγκοι είναι συχνότεροι από ότι οι πρωτογενείς όγκοι του εγκεφάλου. Στους ενήλικες οι περισσότεροι όγκοι είναι μεταστάσεις καρκίνων που εκδηλώθηκαν αλλού στο σώμα. 

Οι εγκεφαλικοί όγκοι ΔΕΝ είναι μεταδοτικοί.

Οι ασθενείς με όγκο του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού έχουν διαφορετικά συμπτώματα, ανάλογα με το σημείο που βρίσκεται ο όγκος. Μερικές φορές, όταν ένας όγκος αναπτύσσεται αργά, τα συμπτώματα εξελίσσονται σταδιακά και είναι ελάχιστα αισθητά. Είναι δυνατόν τα συμπτώματα να είναι παρόμοια με τα συμπτώματα άλλων ασθενειών.

Τα σημεία και συμπτώματα που μπορούν να προκαλούν οι πρωτογενείς ή δευτερογενείς εγκεφαλικοί όγκοι έχουν σχέση με πολλές βασικές λειτουργίες όπως η όραση, η ακοή, η ομιλία, η μνήμη, η κίνηση, η ισορροπία, η συμπεριφορά και η ψυχική κατάσταση. Τα κυριότερα είναι: Έντονος πονοκέφαλος: Ο πονοκέφαλος αυτός είναι ισχυρότερος από ότι συνήθως, επιδεινώνεται προοδευτικά, εκδηλώνεται το πρωί, εντοπίζεται πάντοτε στην ίδια περιοχή και μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία, εμετό και απώλεια όρασης. 

Ποια είναι τα συμπτώματα του καρκίνου του εγκεφάλου; 

Τα συμπτώματα του καρκίνου του εγκεφάλου εξαρτώνται από το σημείο του εγκεφάλου στο οποίο βρίσκεται ο όγκος, από το μέγεθός του και από το πόσο γρήγορα αναπτύσσεται. Στα συνήθη συμπτώματα του καρκίνου του εγκεφάλου περιλαμβάνονται τα εξής: 

• σοβαροί πονοκέφαλοι που μπορεί να συνοδεύονται από ναυτία και έμετο ή μπορεί και όχι

• αδυναμία στη μία πλευρά του σώματος (ημιπάρεση)

• επιληπτικές κρίσεις/σπασμοί

• αλλαγές στον τρόπο σκέψης ή στην προσωπικότητα

• διαταραχές στην όραση ή στην ομιλία

• δυσκολία στον έλεγχο των κινήσεων (αταξία)

• ζάλη. 

Τα συμπτώματα αυτά ενδέχεται να οφείλονται σε αρκετές παθήσεις και όχι μόνο στον καρκίνο του εγκεφάλου. Αν προκύψουν κάποια από τα εν λόγω συμπτώματα, έχει σημασία να αποταθείτε σε γιατρό.

Περισσότεροι από το 50% των ασθενών με εγκεφαλικό όγκο, παρουσιάζουν πονοκέφαλους. Χειροτερεύουν με το βήχα και με την αλλαγή της θέσης του ασθενούς. Με την αύξηση του όγκου γίνονται συχνότεροι, διαρκούν περισσότερο και γίνονται ισχυρότεροι. 

Προβλήματα όρασης: Διπλωπία (ο ασθενής βλέπει διπλά), απώλεια της περιφερικής ή άλλου μέρους της όρασης. Δυσκολίες ομιλίας και ακοής. 

Δυσκολίες ισορροπίας: Ο ασθενής δυσκολεύεται να κρατήσει την ισορροπία του και παρουσιάζει προβλήματα στο συντονισμό των κινήσεων του. 

Εμετοί: Ο ασθενής παρουσιάζει το πρωί όταν ξυπνά αναγούλες, εμετούς που δεν εξηγούνται από άλλους λόγους. Κάποτε οι εμετοί αυτοί μπορεί να είναι έντονοι. Απώλεια αίσθησης και κίνησης: Ο ασθενής χάνει προοδευτικά τη δυνατότητα να κινεί ή να αισθάνεται ένα μέλος του σώματός του, χέρι ή πόδι. 

Μπορεί επίσης να έχει μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα σε ένα μέλος του. Σύγχυση, δυσκολίες συγκέντρωσης. Αλλαγές στη συμπεριφορά. 

Σπασμοί: Οι αλλαγές στην ηλεκτρική δραστηριότητα των νευρώνων του εγκεφάλου που δημιουργεί ό όγκος, είναι αιτία σπασμών, απώλειας της συνείδησης, απώλειας ούρων ή και κοπράνων. Σπασμοί που εμφανίζονται ξαφνικά σε ένα ενήλικα χωρίς προηγούμενο ιστορικό σπασμών ή ατυχήματος με εμπλοκή του εγκεφάλου ή άλλης ασθένειας που προκαλεί σπασμούς, πρέπει να δημιουργεί την υποψία για εγκεφαλικό όγκο. Κάποτε οι σπασμοί μπορεί να είναι το μόνο σημείο ενός εγκεφαλικού όγκου που αυξάνεται με αργό ρυθμό. 

Παρόλο που δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο σύμπτωμα στους εγκεφαλικούς όγκους, η αργή ανάπτυξη νευρολογικών συμπτωμάτων και σημάδια αυξημένης ενδοκρανιακής πίεσης, όσο και η επιληψία σε κάποιον ασθενή με αρνητικό ιατρικό ιστορικό επιληψίας θα πρέπει να δημιουργήσουν την υποψία για εγκεφαλικό όγκο. 

Πώς γίνεται η διάγνωση του καρκίνου του εγκεφάλου; 

Μπορεί να πραγματοποιηθεί μια σειρά εξετάσεων για τη διερεύνηση συμπτωμάτων του καρκίνου του εγκεφάλου και την επιβεβαίωση μιας διάγνωσης. Ορισμένες από τις πιο συνηθισμένες εξετάσεις περιλαμβάνουν τα εξής: 

• φυσική (κλινική) εξέταση

• απεικονιστικές εξετάσεις όπως υπολογιστική τομογραφία (computed tomography (CT)) ή μαγνητική τομογραφία (magnetic resonance imaging (MRI))

• λήψη δείγματος ιστού (βιοψία) από τον εγκέφαλο για εξέταση στο μικροσκόπιο.

Επιλογές θεραπευτικής αγωγής 

Η θεραπευτική αγωγή και η περίθαλψη των καρκινοπαθών συνήθως παρέχονται από ομάδα επαγγελματιών στον τομέα της υγείας που ονομάζεται διεπιστημονική ομάδα. 

Οι κακοήθεις εγκεφαλικοί όγκοι αποτελούν ένα πολύπλοκο και δύσκολο θεραπευτικό πρόβλημα. Παρά την αξιόλογη βελτίωση της αντιμετώπισης και των ποσοστών ίασης για πολλούς άλλους καρκίνους που έχουν επιτευχθεί κατά τα τελευταία 30 χρόνια, για τους καρκίνους του εγκεφάλου δυστυχώς δεν έχει παρατηρηθεί ανάλογη πρόοδος. 

Οι όγκοι του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού αντιμετωπίζονται συνήθως με χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή θεραπεία με στεροειδή. Αυτές οι θεραπείες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανεξάρτητα ή σε συνδυασμό.

Ο στόχος της θεραπείας είναι να εξαλειφθεί ο όγκος, ή να επιβραδυνθεί η ανάπτυξή του, και / ή να γίνουν ηπιότερα τα συμπτώματα με τη συρρίκνωση του όγκου και της τυχόν διόγκωσης γύρω από αυτόν.

Υπάρχουν επίσης πολλά είδη νέων και πειραματικών θεραπειών (ή βελτιώσεις των υφιστάμενων) που χρησιμοποιούνται συχνά για την θεραπεία ασθενών με όγκους, όπως είναι η γονιδιακή θεραπεία. Μεγάλη έμφαση τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί στη γονιδιακή θεραπεία των όγκων γενικότερα και κατά επέκταση και των όγκων του εγκεφάλου. Είναι γνωστό ότι γονιδιακές μεταβολές ευθύνονται και παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός όγκου. Στόχος λοιπόν, είναι η καταστολή εκείνων των γονιδίων, δηλαδή των τμημάτων του γενετικού υλικού, που φαίνεται να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ογκογένεση και τα οποία αποκαλούνται ογκογονίδια. Ένα μεγάλο κομμάτι της έρευνας και της επιστήμης ασχολείται με αυτό το εξαιρετικά μεγάλο και δύσβατο κεφάλαιο και όλα υπόσχονται ότι αυτή η θεραπεία ίσως αποτελέσει τη θεραπεία του μέλλοντος στην ογκολογία.

Οι δυσκολίες στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των εγκεφαλικών όγκων οφείλονται σε πολλούς παράγοντες. Αρχικά μέσα στον εγκέφαλο αναπτύσσονται πολλών ειδών όγκοι με διαφορετική ιστολογική μορφή. Ο τρόπος και η ταχύτητα ανάπτυξης είναι διαφορετικός για κάθε μορφή. Η μεγάλη ετερομορφία που χαρακτηρίζει τους εγκεφαλικούς όγκους παρατηρείται ακόμη και μέσα σε οντότητες της ίδιας ιστολογικής κατηγορίας. Το γεγονός αυτό αυξάνει την δυσκολία αξιολόγησής τους και σε αρκετές περιπτώσεις τη δυναμική εξέλιξής τους. 

Πρόγνωση-Έκβαση
Η πρόγνωση και κατά συνέπεια η έκβαση των ασθενών είναι άμεσα συνυφασμένη με το αποτέλεσμα της βιοψίας. Κατά συνέπεια, καλοήθεις όγκοι μετά από ολική χειρουργική εξαίρεση-καθαρισμό, θεωρούνται πλήρως ιάσιμοι.
Οι πιο συχνοί κακοήθεις όγκοι είναι όπως ήδη έχει προαναφερθεί τα γλοιώματα. Τα γλοιώματα λοιπόν, αδρά διακρίνονται σε χαμηλής και υψηλής κακοήθειας. Τα χαμηλής κακοήθειας, παρουσιάζουν μέσο όρο επιβίωσης περίπου 7-10 χρόνια, ενώ τα υψηλής κακοήθειας μέχρι 2 χρόνια, μετά από πλήρη θεραπεία.
Όσον αφορά στους μεταστατικούς όγκους η πρόγνωση εξαρτάται από την πρωτοπαθή νόσο και την πιθανή διασπορά της νόσου και σε άλλα όργανα ή συστήματα πλην του εγκεφάλου. Σε ένα γενικό πλάνο, ασθενής με μετάσταση στον εγκέφαλο, η οποία προκαλεί νευρολογική σημειολογία, παρουσιάζει μέση επιβίωση περίπου ένα μήνα, αν δεν αντιμετωπιστεί, ενώ η μέση επιβίωση μετά από χειρουργική αφαίρεση μονήρους εγκεφαλικής μετάστασης ανέρχεται περίπου στα 2 χρόνια.

Βιβλιογραφικές παραπομπές 

Australian Cancer Network Adult Brain Tumour Guidelines Working Party. Clinical practice guidelines for the management of adult gliomas: astrocytomas and oligodendrogliomas. Cancer Council Australia, Australian Cancer Network and Clinical Oncological Society of Australia Inc

Διαβάστε επίσης

Καρκίνος του λάρυγγα (larynx cancer). Ποια τα συμπτώματα, ποιοι κινδυνεύουν και πώς προλαμβάνεται;

Καρκίνος του παγκρέατος, Ποια τα συμπτώματα και ποιοι κινδυνεύουν;

Ο καρκίνος του πνεύμονα συχνά δεν παρουσιάζει συμπτώματα παρά μόνο αφού φτάσει σε προχωρημένο στάδιο. Η έγκαιρη διάγνωση σώζει ζωές

Πότε διογκώνονται (πρήζονται) οι λεμφαδένες; Πόσο επικίνδυνο είναι; Ποιες εξετάσεις βοηθούν στην διάγνωση;

Συμπτώματα που μπορεί να σημαίνουν καρκίνο και δεν πρέπει να τα αγνοείτε

12:53 π.μ.