Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στην διερεύνηση και αντιμετώπιση του προβλήματος του υποσιτισμού των μαθητών και τρόποι αντιμετώπισης. Συμπτώματα του υποσιτισμού.

του Αλέξανδρου Γιατζίδη, Μ.D., medlabnews.gr

Το τεράστιο ποσοστό ανεργίας που καταγράφεται στην Ελλάδα με τους 1.200.000 επίσημα ανέργους. Παράλληλα με τους άνεργους καταμετρούνται περισσότεροι εργαζόμενοι μερικού χρόνου, κυρίως γυναίκες. Παράλληλα, η παιδική φτώχεια αποτελεί πρόβλημα για όλο και περισσότερα νοικοκυριά, λόγω ανεπαρκών εσόδων από την εργασία των γονέων και ελλιπούς υποστήριξης των νοικοκυριών με παιδιά. Το ποσοστό των παιδιών που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο φτώχειας είναι άνω του 20% στην χώρα μας

Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι που χάνουν τις δουλειές τους, συνεπώς και το εισόδημά τους, με αποτέλεσμα σταδιακά να περιέρχονται σε συνθήκες φτώχειας. Αυτό έχει επιπτώσεις και στη διατροφή τους, καθώς δε μπορούν να αντεπεξέλθουν στο ακριβό κόστος ζωής και να παράσχουν στις οικογένειές τους όλα τα θρεπτικά τρόφιμα που έχουν ανάγκη. 

Δυστυχώς, τα παιδιά είναι αποδέκτες της οξύτατης οικονομικής κρίσης. Από πέρυσι γράψαμε αναδεικνύοντας το πρόβλημα των λιποθυμιών στα σχολεία. Από τότε έγιναν πολλά βήματα από την πολιτεία αλλά και από την εκπαιδευτική κοινότητα. Όμως το πρόβλημα υπάρχει, την στιγμή που σήμερα καταγράφεται τεράστια μείωση της κίνησης των κυλικείων στα σχολεία. Αυτό δεν σημαίνει ότι η μείωση αυτή καταγράφεται γιατί τα παιδιά κουβαλούν κολατσιό από το σπίτι. Φυσικά έχουν αυξηθεί τα παιδιά που παίρνουν πλέον από το σπίτι, όμως υπάρχουν και εκείνα τα παιδιά που δεν έχουν.

Τι είναι όμως η πείνα; Η πείνα είναι «η φυσιολογική ανάγκη για φαγητό και εκφράζεται με την ώθηση για απόκτηση τροφής – η πείνα είναι συνήθως ένα δυσάρεστο και έμφυτο συναίσθημα» . Επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες όπως τα μηνύματα του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (υποθάλαμος) ή άλλα όργανα του σώματος (στομάχι, συκώτι, ορμόνες), από παθήσεις , το περιβάλλον (π.χ κλιματολογικές συνθήκες, διαθεσιμότητα τροφίμων, και τις ψυχολογικές διαθέσεις (άγχος, διάθεση, ανία). 

Υποσιτισμός είναι η έλλειψη ή ανεπάρκεια θερμίδων και θρεπτικών ουσιών. Ο υποσιτισμός σε ατομικό επίπεδο, μπορεί να σημαίνει μια σειρά από επικαλυπτόμενα προβλήματα. Σε πρώτη φάση, ο χρόνιος υποσιτισμός οδηγεί σε καθυστερημένη ανάπτυξη τα μικρά παιδιά και σε αναιμία τους ενήλικες. Στη συνέχεια, τα πόδια πρήζονται εξαιτίας της έλλειψης πρωτεϊνών, ενώ μειώνονται οι αντιστάσεις στις ασθένειες και την ίαση των τραυμάτων. Επίσης παρουσιάζεται προοδευτική αδυναμία του οργανισμού και δυσκολία στην κατάποση, που δεν επιτρέπει τη σωστή πρόσληψη τροφής. Την ίδια στιγμή, ποικίλα συμπτώματα (όπως αναιμία, χρόνια διάρροια, συρρίκνωση οργάνων όπως η καρδιά και οι πνεύμονες, υποθερμία, μυική αδυναμία, δυσπεψία) και ασθένειες από την μειωμένη πρόσληψη θρεπτικών στοιχείων μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους. Συγκεκριμένα:

Συμπτώματα του υποσιτισμού είναι:

• μείωση βάρους
• φούσκωμα στο στομάχι
• κακή ανάπτυξη
• αιμορραγία των ούλων
• η αναιμία (έλλειψη σιδήρου)
• κόπωση
• δυσκολία συγκέντρωσης
• μειωμένη απόδοση
• αργή χρόνοι αντίδρασης
• χλωμό πρόσωπο
• ξηρό δέρμα
• αδυναμία
• ζαλάδες
• έντονη τριχόπτωση

Περισσότερο κινδυνεύουν από τον υποσιτισμό τα παιδιά γιατί ο οργανισμός τους είναι αδύναμος και βρίσκεται στη φάση της ανάπτυξης. Χωρίς την κατάλληλη τροφή τα παιδιά δεν μπορούν να αναπτυχθούν όπως πρέπει.

Καθημερινά, οι εκπαιδευτικοί και οι εργαζόμενοι στα σχολεία αντιμετωπίζουν δύσκολα περιστατικά, με παιδιά που, δυστυχώς, δεν έχουν πια το παλιό χαρτζιλίκι για ένα σάντουιτς, ένα μπουκάλι γάλα, ένα χυμό ή λίγες καραμέλες.

Βέβαια υπάρχουν και παθολογικές καταστάσεις που μπορεί να κάνουν ένα παιδί να λέει ότι είναι πεινασμένο, όπως ο διαβήτης τύπου Ι ή νεανικός διαβήτης, ο υπερθυρεοειδισμός, η κατάθλιψη κλπ.

Κλινικά σημεία ανεπάρκειας θρεπτικών συστατικών

Σκελετός: Οστεοπόρωση (σχετίζεται με ανεπαρκή πρόσληψη πρωτεΐνης και φθορίου) Ανώδυνη διόγκωση επιφύσεων. Κομβολογιοειδής διόγκωση των πλευροχονδρικών αρθρώσεων Καθυστέρηση στο κλείσιμο των πηγών του κρανίου, κρανιόφθιση, κύρτωση κνημών, εξοχή του μετωπικού ή/ και βρεγματικού κρανίου. Παραμόρφωση θώρακος (πυθοειδής, αύλακα Harrison) Υποπεριοριστικό αιμάτωμα. Επώδυνη διόγκωση επιφύσεων

Κεντρικό νευρικό: Απάθεια. (Kwasiorkor) ευερεθιστότητα (διατροφικός μαρασμός) ψυχοκινητικές διαταραχές 
Ελάττωση τενόντιων αντανακλαστικών, παράισθησίες, ελάττωση αισθητικότητας Ψύχωση Περιφερική νευρίτιδα, συμμετρική αισθητική και κινητική ανεπάρκεια. Σπασμοί που δεν υποχωρούν με φαρμακευτική αντιμετώπιση, άνοια

Παρά το γεγονός ότι η φτώχεια φέρνει ένα παιδί σε κίνδυνο για την υγεία του, σημαντικό είναι ότι μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα της ψυχοκοινωνικής δυσλειτουργίας και μπορεί να παράγει ορισμένες σημαντικές αρνητικές συνέπειες στη συμπεριφορά. Συγκεκριμένα, μελέτες δείχνουν ότι πεινασμένα παιδιά δείχνουν υψηλότερα επίπεδα άγχους και ευερεθιστότητας, επιθετική και αντιδραστική συμπεριφορά προς τα άλλα παιδιά συνομήλικα παιδιά που δεν είναι πεινασμένα. Τα ευρήματα αυτά συμπληρώνουν μελέτες της συμπεριφοράς που έχουν γίνει σε αναπτυσσόμενες χώρες με χρόνιο υποσιτισμό, έχουν διαπιστώσει ότι σχολικής ηλικίας πεινασμένα παιδιά είναι πιο πιθανό να είναι ανήσυχοι και οξύθυμοι, και δείχνουν σχέση μεταξύ της επιθετικότητας και της πείνας.

Για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την πείνα και τον υποσιτισμό και μάλιστα στα παιδιά θα πρέπει πρώτα να εντοπιστεί το πρόβλημα. Η εκτίμηση της θρέψης πρέπει να αποτελεί μέρος της αντιμετώπισης του προβλήματος.

Μέθοδοι για την εκτίμηση θρέψης

1. Κοινωνικό - οικονομική κατάσταση. 2. Το διαιτολογικό ιστορικό του τελευταίου 24ωρου και η συχνότητα που χρησιμοποιούνται διάφορα τρόφιμα στη διάρκεια της εβδομάδας.

3. Σωματομετρικές μετρήσεις.

4. Συνέντευξη με τον ασθενή και ανασκόπηση των συστημάτων για συμπτώματα που σχετίζονται με νοσήματα θρέψης.

5. Κλινική εξέταση και αναγνώριση συμπτωμάτων υποθρεψίας ή τοξικής επίδρασης θρεπτικών συστατικών, 6. Εργαστηριακές εξετάσεις που υποβοηθούν στη διάγνωση υποκλινικών κυρίως μορφών ανεπαρκούς θρέψης. Στις εργαστηριακές εξετάσεις περιλαμβάνονται και οι ακτινολογικές για τον καθορισμό της οστικής ηλικίας και του πάχους του οστικού φλοιού. 7. Ανοσολογικές εξετάσεις.

Ο εκπαιδευτικός που βρίσκεται αντιμέτωπος με το πρόβλημα θα πρέπει με πολύ λεπτές ερωτήσεις να προχωρήσει στην διερεύνηση, μια και το παιδί έχει τη δική του αξιοπρέπεια και πολλές φορές δεν θέλει να εξωτερικεύσει αυτό που του συμβαίνει.

Το πρωινό είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας. Τα παιδιά που δεν τρώνε πρωινό, δεν παίρνουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, ώστε το σώμα τους να έχει αρκετή ενέργεια για να είναι συγκεντρωμένα και να μπορούν να αποδώσουν στα μαθήματα τους.

Το πρωινό γεύμα βελτιώνει τη υγεία των παιδιών. Ελαχιστοποιεί τα συμπτώματα πείνας που μπορεί να προκαλέσουν υπνηλία, ανησυχία, κόπωση, πονοκέφαλο και βοηθά τα παιδιά να σκέφτονται πιο γρήγορα και να είναι πιο ήρεμα. Επίσης βοηθάει να καταναλώσουν απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη τους, να έχουν μικρότερα επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα, να αποφύγουν τον στομαχόπονο και τα κρυολογήματα αλλά και να ελέγχουν καλύτερα το σωματικό τους βάρος.

Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, 2011

http://www.worldhunger.org

12:07 π.μ.